Pancewicz (Pancewicz-Leszczyńska) Leokadia (1888–1974), aktorka. Ur. 8 XI w Warszawie, była córką inżyniera elektryka Leona Rzecznika i Marii z domu Kanty. Ukończyła szkołę w Warszawie, tam też w r. 1905 wyszła za mąż za Stanisława Klana (1886–1921). W listopadzie 1906, razem z mężem, który przerwał studia rolnicze i został aktorem, przybierając pseud. Pancewicz, wyjechała z grupą Wandy Jarszewskiej do Kijowa. Na scenie Małego Teatru Kramskiego, bez przygotowania zawodowego, debiutowała pod nazwiskiem Klan 14 XI 1906 w roli Kowalki w sztuce „W noc lipcową” B. Gorczyńskiego; ponadto grała tam m. in. Rozę w „Lilii Wenedzie” J. Słowackiego. W l. 1907–9 występowała z mężem w zespole Bolesława Bolesławskiego (m. in. w Lublinie i Radomiu), stale już używając pseud. Pancewicz (Pancewiczowa). W r. 1910 została zaangażowana do Teatru Małego w Warszawie, pod dyrekcją Kazimierza Zalewskiego. Prawdopodobnie w tym okresie pobierała prywatne lekcje gry aktorskiej u Romana Żelazowskiego i Kazimierza Kamińskiego. W styczniu 1911 przeniosła się do Teatru Popularnego w Łodzi, gdzie do r. 1912 zagrała ok. 30 ról, głównie tragiczno-lirycznych, m. in. w tragediach L. Tołstoja, Elżbietę w „Marii Stuart” F. Schillera, Królową w „Hamlecie” W. Szekspira. Zdolna, inteligentna, obdarzona bardzo korzystnymi warunkami zewnętrznymi, stała się jedną z głównych partnerek dyrektora Andrzeja Mielewskiego, zyskując popularność wśród miejscowej publiczności. Latem i jesienią 1912 objeżdżała miasta prowincjonalne (m. in. Radom, Kielce, Zamość) z grupą aktorów Teatru Zjednoczonego Franciszka Rychłowskiego, który przygotowywał zespół do występów w Kijowie. Z Teatrem Polskim Rychłowskiego w Kijowie związała się na jeden sezon (październik 1912 – maj 1913), a o jej eksponowanym tam stanowisku świadczy fakt pobierania najwyższej gaży wśród personelu żeńskiego.
Właściwe stanowisko artystyczne zdobyła P. dopiero w czasie swej dziesięcioletniej działalności w Krakowie w Teatrze im. J. Słowackiego w l. 1913–23. Wybitna uroda, posągowa postawa, piękny, mocny głos, a równocześnie urok i wdzięk kobiecy predestynowały ją do ról bohaterek i amantek. P. wykazywała szeroką skalę swych możliwości. Obok skłonności do monumentalizacji i niefałszowanego patosu, przejawiała także umiejętność dramatycznej ekspresji, przepajała swe postaci szczerą siłą wewnętrzną i życiem namiętności. Potrafiła również zasugerować prawdę miękkiego liryzmu, a gdzie trzeba, błyszczała zalotnością, humorem, werwą. Wybiła się do czołówki krakowskiego zespołu, m. in. jako Krasawica w „Bolesławie Śmiałym” S. Wyspiańskiego (1917), Desdemona w „Otellu” Szekspira (1917), Panna Młoda w „Weselu” Wyspiańskiego (1918), Lady Makbet w „Makbecie” Szekspira (1919), Jewdocha w „Sędziach” Wyspiańskiego (1920), Lilla i Roza w „Lilli Wenedzie” Słowackiego (1920), Maria Stuart w dramacie Słowackiego (1922), Maria w „Warszawiance” Wyspiańskiego (1922), Królowa w „Hamlecie” Szekspira (1922). Zachwycała świetnym sposobem mówienia wiersza, m. in. jako Pani z pomnika Skotnickiego w „Akropolis” (1916) oraz Hestia w „Wyzwoleniu” (1918) Wyspiańskiego. Teofil Trzciński oceniał: «Dźwięczny organ głosu poparty jest doskonałą dykcją i pewną poezją w wydobywaniu wewnętrznych wartości słów, a bez tendencji do śpiewackiego pieszczenia się głosem». Podobnie Tadeusz Boy-Żeleński: «Rzadko piękny głos, świetne warunki oraz szlachetność w traktowaniu wiersza otwierają przed p. P-ową bogate pole w zakresie arcydzieł poezji». Zyskała również uznanie w repertuarze komediowym, rodzajowym i dramacie współczesnym, np. jako doskonała Hanka w „Moralności pani Dulskiej” (1917) i Żona w „Ich czworo” G. Zapolskiej (1918), Irena w „Ponad śnieg bielszym się stanę” S. Żeromskiego (1920), stylowa Cecylia w „Pannie mężatce” J. Korzeniowskiego (1920). Potrafiła dopasować się także do nowego, eksperymentalnego dramatu, wyraziście interpretując Rozhulantynę w scenicznym debiucie S. I. Witkiewicza „Tumor Mózgowicz” (1921). Ostatnią pozycją w jej krakowskim repertuarze (ok. 50 ról) była Helena w słynnym spektaklu „Odprawy posłów greckich” J. Kochanowskiego na dziedzińcu Wawelskim (1923). W Krakowie w r. 1922 wyszła powtórnie za mąż za dyrektora przemysłowego Karola Hallera de Hallenburg.
Od sezonu 1923/4 zaangażowana do Teatru Polskiego i Małego w Warszawie, przeniosła się P. do stolicy i tu 18 XII 1924 po raz trzeci wzięła ślub z aktorem Jerzym Leszczyńskim (zob.). Od tej pory występowała jako Pancewicz-Leszczyńska, często grając razem z mężem czołowe role na scenach warszawskich. Należąc do zespołu Arnolda Szyfmana, współpracowała równocześnie z krótko prosperującym teatrem sensacji «Szkarłatna Maska» (1925). W l. 1925–7 występowała w Teatrze Narodowym, po czym wróciła do Teatru Polskiego i Małego na cztery kolejne sezony – do r. 1931. Po przerwie w sezonie 1931/2 związała się trwale z zespołem Teatru Narodowego i Nowego (1932–9), występując tylko sporadycznie w Teatrze Polskim, w ramach scentralizowanego koncernu scen Tow. Krzewienia Kultury Teatralnej. W Warszawie podtrzymała, a nawet wzmocniła swą pozycję wybitnej i lubianej aktorki. Powtórzyła kilka interesujących ról z Krakowa, ponadto zasłynęła nowymi, a mianowicie w repertuarze poetyckim: Roksana („Cyrano de Bergerac” E. Rostanda, 1924), Joanna („Noc listopadowa” Wyspiańskiego, 1930) Królowa Elżbieta („Maria Stuart” Schillera, 1934), Hanka („Lampka oliwna” E. Zegadłowicza, 1925); w komedii klasycznej: Doryna („Świętoszek” Moliera, 1925), w komedii bulwarowej: Ksenia („Wielka księżna i chłopiec hotelowy” A. Savoira, 1925). Zagrała tu w sumie ok. 50 ról. Ponadto występowała w filmach: „Mogiła Nieznanego Żołnierza” (1927), „Barbara Radziwiłłówna” (1936), „Halka” (1937), „Geniusz sceny” (1938), „Trzy serca” (1939).
W czasie niemieckiej okupacji P. nie grała. Po upadku powstania warszawskiego zamieszkała w Krakowie i tu wystąpiła po wojnie po raz pierwszy w roli George Sand w „Lecie w Nohant” J. Iwaszkiewicza w Teatrze Kameralnym Tow. Uniwersytetu Robotniczego (1945). Jednakże już od otwarcia w styczniu 1946 Teatru Polskiego w Warszawie związała się z jego zespołem trwale. W r. 1951 otrzymała Nagrodę Państwową II stopnia, w r. 1954 zakwalifikowana została jako aktorka dramatyczna kategorii najwyższej – «N». W inauguracyjnej „Lilli Wenedzie” Słowackiego (1946) grała Gwinonę. Potem przyszły kolejne znaczące role: Królowa w „Hamlecie” Szekspira (1947 – kreacja nagrodzona na Festiwalu Szekspirowskim), Respektowa w „Fantazym” Słowackiego (1948), Pani Page w „Wesołych kumoszkach z Windsoru” Szekspira (1949), Wanda Ogrodzka w „Grzechu” Żeromskiego (1951 – nagroda zespołowa), Julia w „Domu kobiet” Z. Nałkowskiej (1955), Kasztelanowa w „Mazepie” Słowackiego (1958), Dobrójska w „Ślubach panieńskich” A. Fredry (1959). W Teatrze Polskim i Kameralnym zagrała po wojnie ok. 20 ról. Ostatnią była Angustias w sztuce F. G. Lorki „Mariana Pineda” (1962). W r. 1964 przeszła na emeryturę; w r. 1965 obchodziła jubileusz 58-lecia pracy artystycznej. Od r. 1937 była członkiem zasłużonym Związku Artystów Scen Polskich. Zmarła 26 XII 1974 w Warszawie; pochowana została na cmentarzu Powązkowskim. Była odznaczona trzykrotnie Złotym Krzyżem Zasługi (1936, 1946, 1953) i Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1952).
Z małżeństwa ze Stanisławem Klanem pozostawiła córkę Irenę (ur. 1905, zamężną Słodkowską).
W. Enc. Powsz. (PWN), (fot.); Łoza, Czy wiesz kto to jest?; – Ciecierski J., Mistrzowie i koledzy, W. 1978; Jewsiewicki W., Materiały do dziejów filmu w Polsce, W. 1952; Kaczorowska-Herman M., Andrzeja Mielewskiego Teatr Popularny w Łodzi 1910–1913, Ł. 1970; Lorentowicz J., Dwadzieścia lat teatru, W. 1930–3 II–III; tenże, Teatr Polski w Warszawie 1913–1938, W. 1938 (fot); Trzciński T., O teatrze i muzyce, W. 1968; Żeleński T. (Boy), Pisma, W. 1963–75 XIX–XXVIII; – Almanach Sceny Polskiej 1974/75, W. 1976; Program Teatru Polskiego w Warszawie 1964/65 nr 11 (fot.); Nekrologi: A. B., Leokadia Pancewicz-Leszczyńska, „Teatr” 1975 nr 6; Grodzicki A., Dwie aktorki, „Życie Warsz.” 1975 nr 8; „Życie Warsz.” 1974 nr 310; – Muz. Teatr, w W.: Arch. Teatru Polskiego (afisze, programy, wycinki, fot.), Zespół F. Rychłowskiego; Stowarzyszenie Polskich Artystów Teatru i Filmu: Kartoteka; – Informacje siostry Janiny Rzecznik, w której posiadaniu zbiory rodzinne (dokumenty, fot.).
Zofia Jasińska